فبک ۱۳- خوداصلاحی
به نام آنکه فکرت آموخت
ادب از که آموختی؟ از بی‌ادبان…_سعدی_
نویسنده: الهام زنجانیان( مربی و تسهیلگر)
داستان آشنایی من با فبک_قسمت سیزدهم_
یکی ازمهم‌ترین کارکردهای فلسفه برای کودکان و نوجوانان(فبک)، تقویت مهارت “خود_اصلاحی” است.
“خود_اصلاحی” چیست و چگونه “خود_اصلاحگری” را در کودکان نهادینه کنیم؟
این قسمت:
آرایشگری در خانه(خود _اصلاحگری)
می‌گه: «امروز برنامه‌ات چیه؟»
می‌گم: «باید بشینم بنویسم!»
می‌گه: «راجع به چی؟»
می‌گم: «درمورد “خود_اصلاحی”»
یک کم مکث می‌کنه؛ ابروهاش می‌ره بالا، چهرهاش باز می‌شه؛ با هیجان می‌گه: «آهان راستی، یادم رفت بگم؛ بالاخره خودم تنهایی تونستم موهای‌پشت سرم را اصلاح کنم! »
می‌خندم؛ به سختی می‌گم: «آفرین!»
انگار تو ذوقش خورده باشه؛ می‌گه: «چرا می‌خندی؟»
لحنم را مهربون می‌کنم که مبادا نارحت بشه؛ می‌گم: « آخه، منظورم که اون اصلاح کردن نبود؛ “خود_اصلاحگری” در برنامه فبک!»
می‌گه: «چه فرقی داره؛ اصلاح کردن؛ اصلاح کردنه دیگه؛ یعنی، درست کردن؛ سرو سامون دادن؛ حالا می‌خواد موی سر باشه؛ می‌خواد اخلاق باشه؛ یا می‌خواد فکر باشه!»
می‌گم: «این کرونا هم آرایشگرها را ورشکست کرد‌ه‌ها !»
می‌گه: « عوضش فهمیدیم هر کدوم یه آرایشگر درون داریم؛ و چشمک می‌زنه و انگشت اشاره و شستش را جوری به هم نزدیک می‌کنه و حرکت می‌ده که یعنی پول آرایشگاه نداده و خوشحاله از پس انداز! »
می‌گم: «ای خسیس حاج جبار » و هردو می‌زنیم زیر خنده.
خوداصلاحی
خوداصلاحی
*********
معمولا بین دو فعالیت کلاسی، بازی می‌کنیم؛ نمایش خلاق یا بازی‌های یک دقیقه‌ای، برای تغییر حال و هوای بچه‌ها و تثبیت یادگیری!
_یک قورباغه کلِ آب برکه را خورده و در لپ‌هایش قایم کرده‌است و حیوانات جنگل دچار مشکل شده‌اند. و بچه‌ها باید با استدلال قورباغه را راضی کنند تا آب را پس بدهد._
_خوب : «امروز نوبت کیست که “اوستای بازی بشه؟! بیاد و در نقش قورباغه شکمو جلو تخته بایسته!»
بچه‌های دیگر، هر یک به نوبت پیش قورباغه می‌روند و می‌گویند: «قورقوری مهربون آبو بهمون پس بده؛ اگه پس ندی ما از تشنگی می‌میریم!»
در واقع برای اینکه آب را پس بگیرند؛ باید دلیل بیاورند و قورباغه را قانع کنند تا آب را پس بدهد؛ و البته واضح است که قورباغه هم به این سادگی‌ها قانع نمی‌شود.
هر کس دلیلی می‌آورد:
_ما تشنه ایم؛ آب می‌خواهیم!
_برای شستن دست‌هایمان به آب نیاز داریم!
_ اگر آب را همین طور نگه‌داری خودت چطور غذا می‌خوری؟
_چطور حرف می‌زنی؟
_قورباغه شکمو! آب را پس بده وگرنه دل درد می‌گیری!
_ما گرسنه‌ایم؛ برای درست کردن غذا، نیاز به آب داریم!
_لباس‌هایمان کثیف است؛ باید شسته شوند! و…
خوداصلاحی
خوداصلاحی
ولی قورباغه با دهان باد کرده؛ فقط سر تکان می‌داد.
بچه‌ها که تقریبا از قانع کردن با استدلال، نا‌امید شده بودند؛ تصمیم گرفتند؛ نقشه بکشند و از راه‌های دیگر وارد شوند.
_ من فقط نگاه می‌کنم و از این همه توانایی کلامی و قدرت فکری بچه‌ها در پوست نمی‌گنجم. _
قرار شد؛ یکی حواس قورباغه شکمو را پرت کند و دیگری آرام لپ‌هایش را ضربه بزند تا آب بیرون بریزد…
_ «بخندونیمش!»
_ « بترسونیمش!»
_ با سوزن بزنیم بهش تا آب از دهنش خالی بشه!»
بچه‌ها بهم نگاه‌کردند و به دوستی که این پیشنهاد را داده بود؛ گفتند: «نه! سوزن بزنیم دردش می‌آد؛ ما که نباید اذیتش کنیم؛ ما باید کاری کنیم که آبو پس بده؛ همین!»
برایم جالب بود؛ صلح طلبی، این قانون نانوشته کودکی، نقض نمی‌شود؛ حتی اگر از نخست”صدمه نزدن”در قوانین بازی ذکر نشده باشد!
شنیدم یکی دیگر گفت: « ما باید با “دلیل” آب را پس بگیریم؛ نقشه کشیدن و صدمه زدن؛ “دلیل” نیست!»
جالب‌تر اینکه؛ خیلی راحت کسی که ایده سوزن زدن را داده بود؛ گفت: «آره این‌جوری اذیت می‌شه؛ بذار فکر کنم؛ یه راه حل دیگه پیدا می‌کنم.!»
معجزه یادگیری مشارکتی! بچه‌ها خیلی سریع و بدون خجالت از ایده اشتباه خود، آگاه می‌شوند و به دنبال راه‌های نو و بکر می‌گردند.
این یعنی “خود_اصلاحی”، “باورِ من”، “خودِ من” نیست؛ با تغییر باورم، به خودم توهین نمی‌شود. اگر دلایل و شواهد بر علیه عقیده و حرف من است؛ بدون ناراحتی و موضع دفاعی گرفتن؛ می‌پذیرم.
قورباغه که خسته شده بود یک پوف قایم کرد و بچه‌ها یک هورای بلند کشیدند و کلاس رفت روی هوا!
یکی از بچه‌ها گفت: « البته ما باختیم؛ چون با “دلیل” نتونستیم آب را پس بگیریم:/»
زنگ می خورد؛ از کلاس خارج می شویم؛ درحالی که من امیدوارم شاگردانم از پس این بازی‌ها و خنده‌ها، آرایشگر درونشان را پیدا کنند!
خوداصلاحی
فعالیت های مرتبط با این داستانک:
_حکایت شماره ۲۱ از گلستان سعدی، باب دوم در اخلاق درویشان، را در گروه بلند خوانی کنید؛ عبارت “ادب از که آموختی؟ از بی‌ادبان…” را روی کاغذ یا تخته بزرگ بنویسید؛ و از افراد گروه بخواهید؛ معنی این مصرع را توضیح دهند؛ چگونه می شود از بی ادب، ادب آموخت؟ از کسی که چیزی ندارد؛ چگونه می توان یادگرفت؟ نظر تک تک افرادرا جویا شوید و در این مورد بحث و گفتگو کنید”
_بازی قورباغه شکمو را در گروه انجام دهید؛ از افراد گروه بخواهید؛ دلایل بیشتری ذکر کنند!
_در باره تجربه‌های شخصی خود در گروه صحبت کنید و از تک تک افراد بخواهید که اگر تا به حال تجربه “خود_اصلاحگری” داشته‌اند؛ برای گروه به صورت خاطره‌گویی بیان کنند.(بچه ها از بیان تجربیاتشان در جمع دوستانه بسیار لذت می‌برند و از یکدیگر می آموزند)
تصویر سازی: صبا طاهری
بیشتر بخوانیم.
___________________________________________
پاورقی
۱ [۱]self-correcting یا Control of error یا self-repair
۲خوداصلاحی در برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان(فبک)؛ هم یکی از قواعد گفتگو در حلقه کندوکاو است؛ هم یک مهارت.
این یک قانون مهم در گفتگوی فکری است که؛ هر لحظه با استدلال طرف مقابل قانع شدیم یا به هر نحوی متوجه نقص و اشتباهمان می‌شویم؛ می توان گفت: «نظر من تغییر کرده است !». تقویت این مهارت مانند همه مهارت‌ها نیاز به تمرین و مربی ماهر دارد. این مهم نیاز به کار روانشناختی و جامعه شناسی دارد.این که ما بدانیم؛ تغییر نظر ما، اعتراف به شکست نیست؛ ازبار روانشناختی کم می‌کند؛ و به تدریج به رشد جنبه اجتماعی کمک می‌نماید.البته به شرط تکیه براستدلال‌ها و شواهد.
(تلخیص از فایل صوتی ” خود اصلاحی در فلسفه برای کودکان چیست؟ پاسخ دکتر قائدی به پرسش خوداصلاحی در فبک چیست؟
همچنین متیوليپمن مي‌گويد: «…تلاش برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان(فبک) در اين راستا است كه كودكان را به سوي خود ـ اصلاحي فردي و خود ـ اصلاحي جمعي سوق دهد. آنها بيش از آنكه در صدد اثبات حرف خود يا اصلاح ديگران باشند تلاش مي كنند خود را زير ذره‌بين بگذارند و عيب و ايراد‌هاي خود را رفع كنند و به افرادی تبدیل شوند که حقوق شهروندی را رعایت کنند.
http://fabaconline.blogfa.com/post/3
۳ اشاره به فیلم حاجی جبار در پاریس کارگردانی موشق سروری و نویسندگی موشق سروری و حسین مدنی محصول سال ۱۳۳۹ است.
داستان «حاجی جبار» خسیس و پولدوست، در رویاهایش به پاریس سفر می‌کند و پس از آنکه بیدار می‌شود تصمیم می‌گیرد بیشتر به واقعیت زندگی و انسانیت فکر کند تا پول…
۴ این فعالیت تمرین خوبی برای استدلال‌ورزی است.
۵ اجرای این بازی در حلقه کندوکاو توسط دکتر سعید ناجی، برگرفته از یادداشت خانم مهلقا سجادی از صفحه
۶ معمولا در بازی های گروهی یک نفر اوستا می شود؛ که نقش رهبر، داور، یا رئیس را به عهده می‌گیرد
۷ صلح، ریشه کلمه اصلاح
کلید واژه ها:
خوداصلاحی، خوداصلاحگری، خودیادگیری، تفکر مراقبتی، خوداصلاحگری در برنامه فلسفه برای کودکان و نوجوانان(فبک)، داستان، بازی، نمایش خلاق، مهارت‌های زبانی،استدلال، استدلال ورزی، دلیل، دلیل آوری، پرسشگری، زبان و تفکر، زبان و فلسفه برای کودکان و نوجوانان(فبک) ، تجربه زیسته، اولیا و مربیان، طرح درس
اگر به این بخش علاقمند هستید از مقاله بعدی فبک نیز دیدن کنید..
روی لینک زیر کلیک کنید.
