در قلب آمریکای جنوبی، در کشور بولیوی، منطقهای وجود دارد که گویی از دنیای خیال بیرون آمده است. جایی که زمین و آسمان در هم میآمیزند، مرز بین واقعیت و خیال از بین میرود و چشم هر بینندهای محو تماشای آن میشود. این مکان افسانهای سالاردو ییونی (Salar de Uyuni) نام دارد؛ بزرگترین کویر نمکی جهان که هر سال هزاران گردشگر از سراسر دنیا را به سوی خود میکشاند. سالاردو ییونی نه تنها یکی از شگفتانگیزترین پدیدههای طبیعی کره زمین است، بلکه از نظر علمی، تاریخی و اقتصادی نیز جایگاهی ویژه دارد.
موقعیت جغرافیایی و وسعت کویر سالاردو ییونی
کویر نمکی سالاردو ییونی در جنوب غربی بولیوی و در ارتفاع حدود ۳۶۵۰ متری از سطح دریا واقع شده است. این منطقه در نزدیکی شهر کوچک «ییونی» قرار دارد و وسعت آن حدود ۱۰٬۵۰۰ کیلومتر مربع است؛ یعنی تقریباً دو برابر مساحت دریاچه ارومیه در ایران. این پهنه عظیم نمک، در ارتفاعات آند و در مرز میان بولیوی، شیلی و آرژانتین گسترده شده و چشماندازی سفید، بیانتها و درخشان را ایجاد کرده است.
در فصل بارندگی، سطح کویر با لایهای نازک از آب پوشیده میشود و تبدیل به یک آیینه طبیعی غولپیکر میگردد. این انعکاس کامل آسمان بر زمین، منظرهای خلق میکند که گویی انسان در میان آسمان قدم میزند. به همین دلیل سالاردو ییونی را اغلب «آیینه آسمان» یا «بهشت روی زمین» مینامند.
تاریخچه و پیدایش سالاردو ییونی
میلیونها سال پیش، در این ناحیه دریاچههای وسیعی وجود داشتند. یکی از بزرگترین آنها «دریاچه مینچین» بود که حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار سال پیش خشک شد. با تبخیر آب، لایههای ضخیمی از نمک و مواد معدنی بر جای ماند که در گذر زمان، به کویر کنونی سالاردو ییونی تبدیل شدند.
بر اساس پژوهشهای زمینشناسی، ضخامت لایه نمکی در این منطقه بین ۲ تا ۱۰ متر است. زیر این پوسته نمکی، لایههایی از گل و سنگهای معدنی قرار دارند که منبعی سرشار از لیتیوم، سدیم، پتاسیم و منیزیم محسوب میشوند. این مواد معدنی، امروزه نقش مهمی در اقتصاد بولیوی و حتی در صنعت جهانی باتریهای لیتیومی دارند.
سالاردو ییونی؛ بزرگترین منبع لیتیوم جهان
یکی از جنبههای مهم و کمتر شناختهشده سالاردو ییونی، وجود حجم عظیمی از لیتیوم در زیر سطح آن است. تخمین زده میشود که حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد ذخایر شناختهشده لیتیوم جهان در این منطقه قرار دارد. این عنصر بهویژه در تولید باتریهای خودروهای برقی، تلفنهای همراه و لپتاپها کاربرد فراوانی دارد و به همین دلیل بولیوی را به یکی از کشورهای استراتژیک در بازار انرژیهای نوین تبدیل کرده است.
با وجود این ثروت عظیم، استخراج لیتیوم در سالاردو ییونی با چالشهایی روبهروست. هم حفظ محیطزیست و اکوسیستم شکننده کویر و هم مسائل اقتصادی و سیاسی، مانع بهرهبرداری گسترده از این منابع شدهاند. دولت بولیوی در تلاش است تا میان حفظ طبیعت و توسعه صنعتی توازن ایجاد کند.
انعکاس آسمان؛ زیبایی بیهمتای طبیعت
یکی از اصلیترین دلایل شهرت جهانی سالاردو ییونی، انعکاس کامل آسمان روی سطح کویر است. پس از بارشهای فصلی، لایهای نازک از آب سطح نمک را میپوشاند و مانند یک آیینه طبیعی، آسمان، ابرها و حتی انسانها را با وضوحی خیرهکننده منعکس میکند. این منظره آنقدر واقعی و در عین حال فرازمینی است که بسیاری از گردشگران احساس میکنند در میان آسمان قدم میزنند.
تصاویر این پدیده در شبکههای اجتماعی و مجلات گردشگری جهانی، سالاردو ییونی را به یکی از محبوبترین مقاصد عکاسی در دنیا تبدیل کرده است. بسیاری از عکاسان حرفهای، فیلمسازان و حتی شرکتهای تبلیغاتی از این منطقه برای ثبت مناظر فراواقعی استفاده میکنند.
گردشگری در سالاردو ییونی
سفر به کویر نمکی سالاردو ییونی تجربهای فراموشنشدنی است. گردشگران معمولاً از شهر ییونی یا از مرز شیلی وارد منطقه میشوند. تورهای مخصوصی وجود دارند که با خودروهای آفرود مخصوص (معمولاً تویوتا لندکروزر)، بازدید از مناطق مختلف کویر را ممکن میسازند.
در طول مسیر، گردشگران علاوه بر پهنه نمکی، از مکانهای دیدنی دیگری نیز بازدید میکنند:
جزیره اینکاهواسی (Isla Incahuasi) که در میان کویر قرار دارد و پر از کاکتوسهای عظیمالجثه است. از بالای این جزیره میتوان منظرهای ۳۶۰ درجه از کویر را تماشا کرد.
چشمههای آب گرم و فورانهای گازی که یادآور فعالیتهای آتشفشانی منطقه آند هستند.
هتلهای ساختهشده از نمک که از آجرهای نمکی ساخته شدهاند و تجربه اقامت در آنها بسیار منحصربهفرد است.
درههای رنگارنگ و آتشفشانهای اطراف مانند آتشفشان «تونوپا» که به چشمانداز کویر زیبایی خاصی میبخشند.
در شب، سالاردو ییونی با آسمان پرستارهاش، یکی از بهترین نقاط دنیا برای رصد ستارگان و کهکشان راه شیری است. نبود آلودگی نوری، آرامش مطلق و بازتاب ستارهها روی سطح نمکی، منظرهای خلق میکند که کمتر جایی در دنیا میتوان نظیرش را دید.
بهترین زمان سفر به سالاردو ییونی
برای تجربه دو چهره متفاوت این کویر، زمان سفر اهمیت زیادی دارد:
فصل خشک (از ماه مه تا نوامبر): در این زمان سطح کویر کاملاً خشک است و زمین مانند یک شبکه ششضلعی نمکی دیده میشود. این دوران برای رانندگی روی کویر و بازدید از جزایر مناسبتر است.
فصل بارانی (از ژانویه تا مارس): در این ماهها بارندگی موجب میشود سطح کویر با لایهای از آب پوشیده شود و بازتاب آسمان پدید آید. این زمان بهترین فرصت برای عکاسی از آیینه آسمان است.
بنابراین انتخاب زمان سفر بستگی دارد به اینکه گردشگر میخواهد کویر خشک را ببیند یا کویر آیینهای را تجربه کند.
اقامت و امکانات گردشگری
در سالهای اخیر، با افزایش محبوبیت سالاردو ییونی میان گردشگران بینالمللی، امکانات رفاهی منطقه نیز گسترش یافته است. در شهر ییونی، انواع هتلها، رستورانها و آژانسهای گردشگری فعالیت میکنند. اما آنچه تجربهای خاص محسوب میشود، اقامت در هتلهای نمکی است.
هتل معروف «Palacio de Sal» که بهطور کامل از آجرهای نمکی ساخته شده، یکی از جذابترین اقامتگاههای جهان به شمار میرود. دیوارها، تختها و حتی میز و صندلیهای این هتل از نمک ساخته شدهاند، اما فضایی گرم، تمیز و مدرن دارند.
حیات در میان سکوت نمک
اگرچه در نگاه اول سالاردو ییونی بیجان به نظر میرسد، اما اطراف آن دارای حیات ویژهای است. در دریاچههای اطراف این کویر، گونههایی از فلامینگوهای صورتی و سفید زندگی میکنند که در فصل بهار و تابستان، مناظر بسیار زیبایی میآفرینند. همچنین برخی خزندگان کوچک و گیاهان شورزی در مناطق مرطوب اطراف دیده میشوند.
نقش فرهنگی و نمادین سالاردو ییونی
برای مردم بومی بولیوی، سالاردو ییونی تنها یک جاذبه طبیعی نیست، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و معنوی آنان به شمار میآید. در باورهای محلی، این کویر نمادی از اشکهای خدایان است که از غم فراق و عشق ناتمام بر زمین جاری شدهاند. بسیاری از مردم محلی هنوز آیینهایی سنتی در اطراف این منطقه برگزار میکنند تا از زمین و آسمان طلب برکت و باران کنند.
چالشهای زیستمحیطی
با وجود همه زیباییها، سالاردو ییونی با تهدیدهایی روبهرو است. استخراج بیرویه لیتیوم و افزایش تعداد گردشگران بدون مدیریت مناسب، میتواند به تخریب اکوسیستم شکننده این منطقه بینجامد. کمبود منابع آب، آلودگی ناشی از تردد خودروها و تغییرات اقلیمی، از جمله خطراتی هستند که کارشناسان زیستمحیطی نسبت به آن هشدار دادهاند.
دولت بولیوی در سالهای اخیر قوانینی برای محدود کردن استخراج بیرویه و توسعه گردشگری پایدار وضع کرده است تا این میراث طبیعی برای نسلهای آینده حفظ شود.
سالاردو ییونی در دنیای هنر و سینما
زیبایی فراواقعی سالاردو ییونی الهامبخش بسیاری از هنرمندان و فیلمسازان بوده است. مناظر این کویر در فیلمهای معروفی چون «Star Wars: The Last Jedi» بهعنوان لوکیشن سیارهای خیالی به کار رفته است. همچنین بسیاری از عکاسان بینالمللی، آثار خود را در این منطقه خلق کردهاند و تصاویر آن بارها روی جلد مجلات مشهور گردشگری دنیا چاپ شده است.
جمعبندی
سالاردو ییونی، تنها یک کویر نمکی نیست؛ روایت زندهای از تاریخ زمین، تقابل آب و خشکی، و جلوهای از بینهایت است. این مکان جادویی با زیبایی خیرهکننده، آرامش بیپایان و انعکاس شگفتانگیز آسمان، تجربهای فراتر از تصور برای هر بیننده به ارمغان میآورد.
چه به دنبال آرامش باشید، چه عکاسی و ماجراجویی، یا حتی مطالعه زمینشناسی و منابع طبیعی، سالاردو ییونی مقصدی است که هرگز فراموش نخواهید کرد. کویری که آسمان را لمس میکند و انسان را به تفکر در عظمت خلقت وادار میسازد.
