فیلم برادران لیلا به اثری میپردازد که با یک بوسه جنجالی شد و با یک تهمت تجاوز تیترِ یک و شاید کیفیت اثر تحتِ تاثیر این مسائل قرار گرفت. ما اما ابنبار در کنار شما عزیزان ماه خاتونی در این نقد به دور از این خالهزنکبازیها به خودِ اثر خواهیم پرداخت.
تنها زن یک خانواده بودن با چهار برادر آسان نیست. به خصوص که خانواده لیلا (ترانه علیدوستی) با مشکلات مالی و بدهی دست و پنجه نرم میکنند و سه برادر سالهاست که بیکار هستند. وقتی نفر چهارم، علیرضا (نوید محمدزاده) کارش را در کارخانه از دست میدهد، لیلا متوجه می شود که موقع تغییر است.
در اصل لیلا قبلا فکرش را کرده بود که خانواده چگونه میتوانند از این بدبختی فرار کند: یک مغازه در یک مکانِ خوب (خوب برای این خانواده میتواند توالت عمومی باشد) در تهران خالی شده است. او میخواهد آن را بخرد و با برادرانش یک کسب و کارِ کوچک راه اندازی کند.
حتی اگر تمرکز فیلم بر روی مردان خانواده باشد، فیلمِ برادران لیلا در کل فیلمی با محوریتِ کاراکترِ لیلا با بازی خوبِ ترانه علیدوستی است.
او با شور و اشتیاق بازی میکند. این بازیگر تجسم زنی است که با سنتهای مندرس خانوادگی مبارزه میکند و تسلیم نمیشود. این فیلم با وجود دیالوگهای زیاد و طولانی بودن بیش از حد، یک تراژدی نسبتا موفق است. البته اگه پیشتر با سعید روستایی و فیلمهای حالا تکراری شدهاش (هم فرم هم محتوا) آشنا نشده باشید. یعنی مثلا قبلا اگر ابد و یک روز را دیده باشید و بعد از این همه سال لیلا و برادرانش را، دچار نوعی دژاوو خواهید شد. چون همهچیز همان است که بود. شاید بفرمائید خب جامعه هم همان است. اما باید عرض کنم که نخیر همان نیست. در جامعه روزانه همه چیز تغییر میکند. تمام مفاهیم و کنش و واکنشها، مانند گریمِ بینظیرِ موهای پیمان معادی در این فیلم که تنه به تنهی گریم جوکر میزد (اندکی مزاح کردم).
فیلم سعید روستایی با واقعیت اجتماعی فرهنگی ایران که از نگاه خانوادهای از هم گسیخته روایت میشود مواجه است. موضوع فیلم برادران لیلا که از مشکلات مالی رنج میبرد بیشتر موفقیت را هدف قرار میدهد اما در لحظات بسیار کمی در مرکز آن قرار میگیرد. برای فیلمبرداری یک فیلم تقریبا سه ساعته که بیش از همه در حوزه دیالوگ حرکت میکند، باید کاملا حواس چمع بود.
مهم نیست که طرح چقدر جذاب باشد و ایدههای خوبی پشت آن باشد، باید با ذوق و سلیقه بیننده تسویه حساب کرد که تابع سطح محرکهایی است که قبل از ورود به فیلم میتواند آنها را در برگیرد. پس زمینه خوب برادران لیلا را میتوان در آن گروه قرار داد، زیرا گزارشی از وضعیت اجتماعی-اقتصادی ایرانِ چند سال پیش را با تعداد زیادی تفاوتهای ظریف که از مذهب تا زندگی کاری یا خانوادگی است در برمیگیرد.
فیلم سعید روستایی به این ترتیب داستان خانوادهای ایرانی را روایت میکند که در بدهیها و ناآرامیهای اجتماعی زندگی میکنند که در آن پدر بیش از هر چیز به دنبال دستیابی به عنوان آرزوی پدرسالاری کلاسیکِ ایرانی و مورد پذیرش جامعه سنتی ایران است. سنتی که به پنج فرزندش هیچ کمکی نمیکند و البته که موجباتِ ظهورِ کاراکترِ بیرحمِ لیلا را فراهم میآورد. لیلایی که تا جایی پیش میرود که پدر را هیچ میانگارد، تحقیر میکند و در انتها ناظرِ مرگش میشود.
البته این فیلم پر از کاراکترِ بدبخت ایرانی و جایزهبگیر است.
یکی از آنها لیلا است. او گرفتار فقر و ناامیدی است. برادران لیلا جامعهای مردسالار را به تصویر میکشد که در آن زنان حکمِ اشیاء را دارند و خدمتکار هستند. اما سوال اینجاست که آیا در جامعه کنونی ایران چنین وضعیتی حاکم است؟ بنده به عنوان یک نقادِ فیلم و یک انسانِ اجتماعی چنین تصوری از جامعه ایران ندارم. این وضعیت را منکر نمیشوم، هست اما نسبت به سالهای قبل شدیدا کم شده و درون مایهی فیلم برادران لیلا را تا حدودی سیاهنماییِ جشنوارهای میدانم.
در پایان این بخش باید بگویم نکته کلیدی بر این واقعیت استوار است که فیلم هویت خود را مدیون مشکلات اجتماعی-فرهنگی است چه در جنبه کلی که شخصیتها طعمه شیوه تغییر ناپذیر زندگی میشوند و هم انگیزهها و خواستههای فردی که به آن میپردازند. آنها سوژه هستند، با انگیزه جزم گرایی، مردسالاری و انتظارات بسیار موضعی در زمان و مکان. پدری که به هر قیمتی به دنبال تاج خود است و فرزندانی که خود اشتغالی را تنها شکل کار شایسته و ایده آل میدانند (بجز کارکترِ نوید).
گردآوری: فاطمه
اگر از خواندن این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
روی لینک زیر کلیک کنید.