چهارشنبه سوری در مازندران
یکی از آداب و رسوم کهن و قدیمی مردم ایران زمین، برگزاری جشن چهارشنبه سوری است.
چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز در آخرین سه شنبه سال خورشیدی با برافروختن آتش، پریدن از روی آن و مراسمی دیگر برگزار می شود.
چهارشنبه‌سوری رسم های مقدمه نوروز می‌باشد و مهمترین عنصرش آتش است و نامش هم از شعله‌های آتش برخاسته.
چرا که «سوری» به معنی سرخی است و هم از اینرو در بسیاری از نقاط «چهارشنبه سرخی» نامیده می‌شود.
آتش افروختن
سنت قدیمی چهارشنبه سوری و روشن کردن آتش در گوشه و کنار ایران‌زمین اجرا می‌شود. اهالی برخی از نقاط کشور به شیوه بومی محلی آن را برگزار می‌کنند. مازندرانی‌ها نیز با جمع کردن چوب خشک و فضولات دامی، روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، چون سایر ایرانیان طلب خوش‌یمنی و سلامت و شادی دارند. آن‌ها بر اساس باور و اعتقاد به خوش‌یمنی عدد هفت، هفت کپه آتش می‌سازند.
سوزاندن «کلش» یا همان ساقه برنج نیز بین کشاورزان و در مناطق جلگه‌ای رواج دارد. مردم هنگام پریدن از روی کپه‌های آتش این شعر را می‌خوانند:
چهارشنبه سوری کمبه / پار دستوری کمبه
مه زردی بوره ته کش / ته سرخی مه کش
پخت آش چهارشنبه سوری
مازندرانی‌ها از روزهای نخست زمستان آماده می‌شوند تا به پیشواز خرده آیین‌های متنوع چهارشنبه سوری بروند. پخت آش مخصوص چهارشنبه آخر سال، یکی از این سنت‌ها است که در مازندران نیز چون بسیاری از نقاط ایران انجام می‌شود.
مازندرانی‌ها با پخت آش چهل‌گیاه یا آش ترش (آش هفت‌ترشی) در صبح روز چهارشنبه سوری یکی از رسوم قدیمی خود را در این جشن به جا می‌آورند. آش چهل گیاه از سبزی‌های مختلف تازه و خشک تهیه می‌شود. برای پخت آش ترش که به هفت ترشی نیز شهرت دارد. هفت نوع ترشی چون آب نارنج، آب لیمو، آب انار، آب ازگیل، سرکه و گوجه سبز به کار می‌رود.
آش گزنه نوع دیگر آش ترش مازندرانی به شمار می‌رود که چنانچه از نامش پیدا است، گزنه سبزی اصلی آش را تشکیل می‌دهد. سبزی‌های محلی و کوهی چون انارریجه، زولنگ و اوجی نیز گزنه را همراهی می‌کنند. در ترکیب با حبوبات، کدو، رب انار، ازگیل و آلوچه، به یکی از خوشمزه‌ترین آش ها تبدیل شود.
پختن آش چهل گیاه، آش ترش و آش گزنه برای شب چهاشنبه سوری در نقاط مختلف مازندران متداول است. پس از اتمام مراحل پخت، آن‌ها را در ظرف می‌ریزند و بین آشنایان، فامیل و همسایه‌ها پخش می‌کنند. همچنین رسم است که کسی که آش را دریافت می‌کند، ظرف آش را نشسته به صاحب آن تحویل می‌دهد. این رسم را نشان از صمیمت در روابط می‌دانند.
آجیل مشکل‌گشا
پس از برافروخته شدن آتش، اقوام و نزدیکان گرد هم می‌آیند تا آجیل مشگل‌گشایی را که تهیه کرده را بخورند. مردم بر این باور بودند که هر کس از آن آجیل بخورد، نمک گیر و نسبت به افراد دیگر مهربان‌تر می‌شود.
شال انگنی و گپ کشی
«شال‌انگنی» یا افکندن شال، خرده آیینی است که در مناطق کوهستانی مازندران رواج دارد. بنا بر این سنت قدیمی، جوانان در شب چهارشنبه آخر سال، خود را به کنار پنجره یا پشت بام خانه مردم می‌رسانند و شال بلندی را به داخل خانه می‌اندازند. صاحب‌خانه نیز با توجه به توان و بخشندگی خود، گوشه شال را با انعام و شیرینی پر می‌کند.
گپ کشی یا فال گوشی نیز دیگر آیین قدیمی مازندرانی‌ها در شب چهارشنبه سوری است. بنا بر سنت گپ‌کشی، یک نفر با صدای بلند از خیر و خوشی و به‌طور کل، سخن نیکو می‌گوید و دیگران، فال گوش می‌ایستند تا صدای او را بشنوند. باور دیگری نیز دراین‌باره وجود دارد که بر اساس آن، مردم روزگار قدیم در چهارشنبه آخر سال نیت می‌کردند، فال گوش می‌ایستادند، به صدای رهگذران گوش می‌دادند و نتیجه خواسته قلبی خود را در گفته دیگران جست‌و‌جو می‌کردند.
کوزه شکنی
در تعریف سنت کوزه شکنی گفته می‌شود که در گذشته مردم برای ظرف آب از کوزه استفاده می‌کردند؛ کوزه نیز به مرور زمان دچار فرسایش می‌شد و داخل آن به دلیل رطوبت، جلبک می‌بست. مردم با نیت دفع بلا، کوزه‌های کهنه و قدیمی را در مراسم کوزه شکستن از پشت بام پرت می‌کردند و سپس برای خرید کوزه جدید به بازار می‌رفتند. معمولا بزرگ تر خانواده، سکه‌ای داخل کوزه می‌انداخت و پس از چرخاندن به دور سر اعضای خانواده، آن را به زمین پرت می‌کرد. بدین صورت، درد و بلایی که به باور آن‌ها در کوزه انباشته می‌شد را از خانه و خانواده دور می‌کردند.
——————————————————-
اگر از خواندن این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
