شهر باستانی و افسانهای ماچوپیچو (Machu Picchu)، یکی از شگفتانگیزترین آثار بهجامانده از تمدن باستانی اینکاها است که در کشور پرو، در قلب رشتهکوههای باشکوه آند در آمریکای لاتین قرار دارد. این شهر که امروزه یکی از مشهورترین مقاصد گردشگری جهان به شمار میرود، در ارتفاعی بیش از ۲۴۰۰ متر از سطح دریا ساخته شده است و چشماندازی بینظیر از کوهها، درهها و رودخانههای اطراف خود دارد.
تاریخچه ساخت شهر ماچوپیچو
بر اساس مستندات تاریخی، ساخت ماچوپیچو در حدود سال ۱۴۸۰ میلادی، در دوران اوج شکوفایی امپراتوری اینکاها انجام شد. در آن زمان، پایتخت قوم اینکا شهر کوسکو (Cuzco) بود که در فاصله حدود ۸۰ کیلومتری از ماچوپیچو قرار داشت.
برخلاف سنت معمول زمانه که شهرها معمولاً در کنار رودخانهها یا در دشتها ساخته میشدند، اینکاها تصمیم گرفتند شهری باشکوه را بر فراز قلههای مرتفع آند بنا کنند. هنوز هم پس از گذشت چند قرن، انگیزه و دلیل این انتخاب عجیب برای پژوهشگران بهصورت یک راز باقی مانده است.
گفته میشود هدف از ساخت ماچوپیچو، ایجاد پناهگاهی امن برای خاندان سلطنتی اینکاها بوده است تا در صورت بروز جنگ یا تهدیدهای خارجی، در امان بمانند. برخی منابع نیز معتقدند که این مکان ممکن است کارکرد مذهبی داشته و محل عبادت خدای خورشید در میان اینکاها بوده باشد.
کشف دوباره شهر گمشده
با سقوط امپراتوری اینکا در قرن شانزدهم میلادی، شهر ماچوپیچو نیز متروک شد و در میان جنگلهای انبوه و مهآلود منطقه گم شد. به مدت چند قرن، این شهر در دل طبیعت پنهان ماند و تنها تعداد کمی از بومیان از وجود آن آگاهی داشتند.
در سال ۱۹۱۱ میلادی، باستانشناس آمریکایی به نام هیرام بینگهام (Hiram Bingham) در حالی که مشغول جستوجو برای یافتن شهر تاریخی ویکتوس (Vilcabamba) بود، بهصورت کاملاً تصادفی به بقایای ماچوپیچو برخورد. کشف او در آن زمان یکی از مهمترین رویدادهای باستانشناسی قرن به شمار رفت و از آن زمان به بعد، ماچوپیچو دوباره در مرکز توجه جهانی قرار گرفت.
معماری شگفتانگیز و اسرارآمیز ماچوپیچو
یکی از جنبههای حیرتانگیز ماچوپیچو، معماری خارقالعاده و مهندسی پیشرفته آن است. در این شهر بیش از ۲۵۰ سازه سنگی مستقل وجود دارد؛ از خانهها و معابد گرفته تا پلکانها، انبارها و سکوهای کشاورزی. نکته جالب آن است که این سازهها با دقت و ظرافتی ساخته شدهاند که حتی امروزه نیز برای مهندسان مدرن شگفتآور است.
اینکاها در ساخت بناهای ماچوپیچو از هیچ نوع ملات یا سیمان استفاده نکردهاند. بلکه سنگها را با دقتی فوقالعاده بهگونهای تراش داده و کنار هم چیدهاند که بدون هیچ ماده چسبندهای بهطور کامل در هم قفل میشوند.
با وجود گذشت قرنها و وقوع زلزلههای متعدد در این منطقه، دیوارهای ماچوپیچو همچنان پابرجا و مستحکم باقی ماندهاند.
سنگهای رقصان؛ راز مقاومت در برابر زلزله
منطقه آند، جایی که ماچوپیچو در آن ساخته شده است، بسیار زلزلهخیز است. اینکاها برای مقابله با این خطر، از نوعی تکنیک خاص استفاده کردهاند که به «سنگهای رقصان» معروف است.
در این روش، سنگها بهگونهای در کنار یکدیگر قرار داده شدهاند که هنگام وقوع زلزله حرکت میکنند اما پس از پایان لرزش، دوباره در جای خود قرار میگیرند. این ویژگی منحصربهفرد باعث شده است که بسیاری از سازههای این شهر حتی پس از قرنها سالم باقی بمانند.
نبوغ اینکاها در کشاورزی و آبیاری
شهر ماچوپیچو تنها یک مجموعه سنگی نیست، بلکه نمونهای از یک تمدن پیشرفته با دانش کشاورزی و مهندسی آبی عالی است. برای دسترسی به قسمتهای مختلف شهر، باید از حدود ۳۰۰۰ پله سنگی بالا رفت. در میان این پلکانها، اینکاها از فضاهای خالی برای کاشت انواع گیاهان و سبزیجات استفاده میکردند.
سیستم آبیاری ماچوپیچو نیز شاهکاری از نبوغ انسانی است. اینکاها شبکهای از کانالهای آب، فوارهها و آبنماها طراحی کرده بودند که آب را از چشمههای طبیعی به مزارع و خانهها منتقل میکرد.
این سیستم بهگونهای کارآمد ساخته شده که حتی امروزه نیز برخی از این کانالها همچنان فعالاند. مهندسان مدرن با بررسی این سازهها به این نتیجه رسیدهاند که دانش فنی اینکاها بسیار فراتر از زمان خود بوده است.
رازهای حلنشده ماچوپیچو
با وجود تحقیقات فراوان، ماچوپیچو هنوز هم پر از راز و رمز است. یکی از بزرگترین معماها این است که چگونه اینکاها توانستهاند تختهسنگهای عظیم را بدون استفاده از چرخ، ابزار آهنی یا حیوانات باربر، به بالای کوه منتقل کنند.
این سنگها برخی تا چندین تُن وزن دارند و از مناطقی آورده شدهاند که کیلومترها با محل ساخت شهر فاصله داشتهاند. دانشمندان هنوز پاسخی قطعی برای این پرسش نیافتهاند.
برخی نظریهها حتی پا را فراتر گذاشتهاند و معتقدند که اینکاها ممکن است از دانشی فرازمینی یا کمک موجودات ناشناخته برای ساخت این شهر بهره برده باشند. هرچند این فرضیه از نظر علمی تأیید نشده است، اما همچنان یکی از دیدگاههای پرطرفدار در میان دوستداران رمز و رازهای تاریخی محسوب میشود.
ماچوپیچو در فهرست عجایب هفتگانه جدید جهان
در سال ۲۰۰۷ میلادی، ماچوپیچو در میان عجایب هفتگانه جدید جهان قرار گرفت. این انتخاب، حاصل رأی میلیونها نفر از سراسر جهان بود که به این شهر اسرارآمیز بهعنوان یکی از بزرگترین نمادهای شکوه و نبوغ بشری رأی دادند.
از آن زمان، ماچوپیچو به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در آمریکای جنوبی تبدیل شده است و سالانه صدها هزار گردشگر از نقاط مختلف جهان برای بازدید از این مکان تاریخی به پرو سفر میکنند.
مسیر دسترسی به ماچوپیچو
برای رسیدن به این شهر باستانی، گردشگران باید از مسیرهای کوهستانی و پرپیچوخم عبور کنند. رایجترین مسیر، خط راهآهن از شهر کوسکو تا آگواس کالینتس (Aguas Calientes) است که در پای کوه ماچوپیچو قرار دارد. از آنجا، بازدیدکنندگان با اتوبوس یا پیاده از مسیرهای پلکانی و قدیمی بالا میروند تا به ورودی شهر برسند.
مسیر معروف دیگر، راه اینکا (Inca Trail) است که یکی از زیباترین مسیرهای پیادهروی تاریخی جهان محسوب میشود. پیمودن این مسیر چند روز طول میکشد و تجربهای فراموشنشدنی از طبیعت بکر و اسرارآمیز کوههای آند را رقم میزند.
تجربه بازدید از ماچوپیچو
بازدید از ماچوپیچو مانند سفر به گذشتهای دور است. در میان ابرهای معلق و کوههای پوشیده از مه، گردشگران میتوانند بقایای معابد، سکوی خورشید، برج نگهبانی و خانههای سنگی را مشاهده کنند. هر گوشه از این شهر داستانی از تمدنی دارد که با وجود نابودی، میراثی جاودانه از خود بر جای گذاشته است.
بازدیدکنندگان معمولاً صبح زود، زمانی که مه از روی کوهها کنار میرود و اولین اشعههای خورشید بر روی سنگها میتابد، به بالاترین نقطه ماچوپیچو میرسند. منظره طلوع آفتاب از این مکان، از زیباترین صحنههایی است که در سراسر جهان میتوان مشاهده کرد.
جمعبندی
ماچوپیچو بیش از آنکه یک شهر باستانی باشد، نمادی از هوش، ایمان و اراده انسان در رویارویی با طبیعت است. این مکان گواهی است بر اینکه انسان، حتی بدون فناوریهای مدرن، میتواند شاهکارهایی بیافریند که قرنها بعد همچنان الهامبخش و رازآلود باقی بمانند.
شهر ماچوپیچو نه تنها میراثی تاریخی برای مردم پرو، بلکه گنجینهای جهانی برای همه بشریت است؛ شهری که هنوز پس از گذشت بیش از ۵۰۰ سال، هر روز اسرار تازهای از دل سنگهای خاموشش فاش میشود.
گردآوری:ندا حاج رسولی
