کیش، نگین درخشان خلیج فارس، تصویری دل انگیز از تلاقی آبی بی کران دریا و آسمان صاف، با سواحل مرجانی سفید پوش و مراکزخرید مدرن و پر زرق و برق را در ذهن تداعی می‌کند. اما این جزیره، فراتر از این زیبایی‌های ظاهری، گنجینه‌ای ارزشمند از فرهنگ،آداب و رسوم و سنن کهن را در دل خود جای داده است که کمتر مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد.
تاریخچه جزیره کیش
تاریخ جزیره کیش، داستانی طولانی و پرفراز و نشیب است که ریشه‌های آن به اعماق تاریخ ایران و منطقه خلیج فارس بازمی‌گردد. اینجزیره در طول قرون متمادی، شاهد حضور اقوام و حکومت‌های گوناگون بوده و همین تنوع، تأثیری شگرف بر شکل‌گیری فرهنگ، آداب ورسوم و هویت کنونی آن گذاشته است.
نام‌های کهن: کیش در متون تاریخی با نام‌های گوناگونی مانند “کامتینا”، “آراکیا” (در منابع یونانی)، “آراکاتا” و “قیس” شناخته می‌شده است. برخی معتقدند نام “کیش” در زبان پهلوی به معنای کانال زیرزمینی قنات بوده و اشاره به وجود قنات‌هایمتعدد در جزیره داشته است.
دوران هخامنشیان و پس از آن: بر اساس شواهد تاریخی، کیش در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان تحت حاکمیتایران بوده است. پس از حمله اعراب به ایران، این جزیره برای مدتی تحت سلطه خلفای اموی قرار گرفت.
سفر نئارخوس: در سال ۳۲۵ پیش از میلاد، پس از حمله اسکندر مقدونی به ایران، نئارخوس، دریاسالار اسکندر، طی سفریاکتشافی به خلیج فارس، از این جزیره نیز عبور کرد.
بازگشت به حاکمیت ایران: در سال ۲۴۹ هجری قمری، یک ایرانی اهل ری موفق به بیرون راندن خلفای اموی از منطقه شده وجزایر خلیج فارس از جمله کیش را به حاکمیت ایران بازگرداند.
اوج تجارت در دوره سلجوقیان: در دوره سلجوقیان، کیش به یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری خلیج فارس تبدیل شد و دوره‌ای از رونقو شکوفایی را تجربه کرد. در این دوره، حکومت محلی “قیاصره” که از نسل “قیس” بودند، در کیش به قدرت رسیدند.
حمله پرتغالی‌ها: در سال‌های ۹۱۲ تا ۱۰۳۱ هجری قمری، پرتغالی‌ها به خلیج فارس حمله کرده و جزایری مانند کیش، قشم وهرمز را به تصرف خود درآوردند. این دوره تا زمان بیرون راندن پرتغالی‌ها توسط قلی خان، سپهسالار شاه عباس صفوی، ادامهداشت.
تأسیس منطقه آزاد: در سال ۱۳۶۱، با هدف توسعه اقتصادی و گردشگری، کیش به عنوان منطقه آزاد تجاری اعلام شد. اینتصمیم، نقطه عطفی در تاریخ معاصر کیش بود و باعث تحولات چشمگیری در زیرساخت‌ها، اقتصاد و جمعیت این جزیره شد.
توسعه گردشگری: از دهه ۱۳۷۰ شمسی، با سرمایه‌گذاری‌های گسترده، کیش به یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران تبدیلشد و هرساله پذیرای میلیون‌ها گردشگر از سراسر ایران و جهان است
تقسیم بندی ساکنان کیش
فارس‌ها: بخش قابل توجهی از ساکنان کیش را فارس‌ها تشکیل می‌دهند که عمدتاً از مناطق جنوبی ایران مانند استان‌های فارس،هرمزگان و بوشهر به این جزیره مهاجرت کرده‌اند.
عرب‌ها: حضور جوامع عرب در کیش به دلیل نزدیکی جغرافیایی و روابط تجاری دیرینه با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس،سابقه‌ای طولانی دارد. عرب‌های کیش بیشتر در بخش‌های غربی جزیره ساکن هستند و به زبان عربی نیز صحبت می‌کنند.
بلوچ‌ها: گروهی از بلوچ‌ها نیز در کیش زندگی می‌کنند که عمدتاً از استان سیستان و بلوچستان به این جزیره مهاجرت کرده‌اند.
سایر اقوام ایرانی: علاوه بر اقوام ذکر شده، افرادی از سایر نقاط ایران مانند ترک‌ها، لرها، کردها و اقوام دیگر نیز در کیشساکن هستند که به تنوع فرهنگی این جزیره افزوده‌اند.
تنوع قومی و فرهنگی در کیش
زبان و گویش: در کیش علاوه بر زبان فارسی، گویش‌های محلی مختلفی نیز شنیده می‌شود که نشان از تنوع قومی ساکنان آندارد. زبان عربی نیز در بین جوامع عرب کیش رواج دارد.
آداب و رسوم: آداب و رسوم مختلف از جمله مراسم‌های عروسی، عزاداری، جشن‌ها و اعیاد، تحت تأثیر فرهنگ‌های گوناگون اقوامساکن در کیش شکل گرفته است.
غذاها: تنوع قومی در کیش باعث شده تا طیف گسترده‌ای از غذاهای محلی و بین‌المللی در این جزیره یافت شود. غذاهای دریاییبخش مهمی از رژیم غذایی ساکنان کیش را تشکیل می‌دهند.
موسیقی و رقص: موسیقی و رقص‌های محلی کیش نیز تحت تأثیر فرهنگ‌های مختلف اقوام ساکن در آن، تنوع و گوناگونی خاصیپیدا کرده است.
صنایع دستی: صنایع دستی کیش نیز از تنوع فرهنگی ساکنان آن تأثیر پذیرفته و شامل محصولاتی با طرح‌ها و نقش‌های مختلفمی‌شود.
مراسم زار در کیش
یکی از آیین‌های سنتی و فرهنگی جنوب ایران است که در جزیره کیش نیز رواج دارد. این مراسم که ریشه در باورها و اعتقادات مردمانبومی دارد، به نوعی درمان سنتی برای افرادی است که به اعتقاد بومیان، تحت تأثیر ارواح یا بادهای شیطانی قرار گرفته‌اند.
در این مراسم، گروهی از نوازندگان با استفاده از سازهایی همچون نی‌انبان، دف و دایره، موسیقی‌ای خاص و ریتمیک اجرا می‌کنند کهگفته می‌شود ارواح را آرام یا رها می‌کند. همزمان، فردی به نام “بابازار” یا “مامازار” که رهبری مراسم را بر عهده دارد، دعاها وذکرهایی خاص می‌خواند. این مراسم در فضایی روحانی و همراه با آداب خاصی برگزار می‌شود که شامل دود کردن عود و انجامحرکات آیینی است.
مراسم زار علاوه بر جنبه‌های درمانی، نمایانگر فرهنگ و باورهای مردم جنوب ایران است و به عنوان بخشی از میراث ناملموس منطقهشناخته می‌شود. حضور در این مراسم برای گردشگران فرصتی است تا با بخش عمیق‌تری از فرهنگ بومی کیش آشنا شوند.
مراسم حنابندان در کیش
مراسم حنابندان یکی از آیین‌های سنتی و قدیمی در جزیره کیش و بسیاری از نقاط ایران است که پیش از شب عروسی برگزار می‌شود. این مراسم که ریشه در فرهنگ و باورهای بومی دارد، نمادی از شادی، خیر و برکت برای شروع زندگی مشترک عروس و داماد به شمارمی‌رود.
در مراسم حنابندان، خانواده‌ها و بستگان عروس و داماد در فضایی شاد و پر از موسیقی، پایکوبی و آداب خاص گرد هم می‌آیند. حناکه نماد خوشبختی و سلامتی است، با آدابی خاص تهیه شده و به دست و گاهی به پای عروس و داماد زده می‌شود. در جزیره کیش، اینمراسم با موسیقی سنتی و گاه رقص‌های محلی همراه است که حال و هوای خاصی به جشن می‌بخشد.
حنابندان علاوه بر جنبه‌های آئینی، فرصتی برای پیوند نزدیک‌تر میان خانواده‌ها و دوستان است. این مراسم که با رنگ‌ها، موسیقی وشور خاصی همراه است، بخش مهمی از فرهنگ بومی کیش را تشکیل می‌دهد و تجربه‌ای خاطره‌انگیز برای گردشگران علاقه‌مند به آدابو رسوم محلی فراهم می‌کند.
مراسم عروسی در کیش
مراسم عروسی در جزیره کیش، همچون سایر نقاط ایران، ترکیبی از سنت‌ها و آیین‌های محلی با حال و هوای خاص مناطق جنوبیاست. این مراسم به‌طور معمول با شکوه و همراه با موسیقی، رقص‌های محلی و آداب خاص برگزار می‌شود و نشان‌دهنده فرهنگ غنی ومهمان‌نوازی مردم این منطقه است.
در عروسی‌های سنتی کیش، موسیقی محلی جنوب ایران نقشی پررنگ دارد. نوازندگان با سازهایی مانند نی‌انبان، دمام و دف، فضاییپرانرژی و شاد ایجاد می‌کنند. در کنار موسیقی، رقص‌های گروهی همچون “رقص بندری” اجرا می‌شود که حال و هوای جشن رادوچندان می‌کند. لباس‌های محلی رنگارنگ و تزئینات سنتی عروس و داماد نیز از ویژگی‌های برجسته این مراسم هستند.
یکی از بخش‌های جالب این مراسم، سفره عقد یا مراسم دعای خیر است که با آداب و رسوم خاص همراه بوده و نماد آغاز زندگیمشترک با برکت و خوشبختی است. عروسی‌های کیش علاوه بر حفظ اصالت‌های فرهنگی، گاه با جلوه‌های مدرن تلفیق شده و تجربه‌ایمنحصر به فرد برای مهمانان و گردشگران فراهم می‌کنند.
————————————————-
اگر از این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
قوانینی که باید درباره فرهنگ مردم ترکیه بدانید
