در جهانی که هر ساله میلیون‌ها نفر به علت مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند، یک روز خاص در تقویم برای توقف و تأمل دراین رفتار مرگ‌آفرین اختصاص یافته است. ۳۱ می میلادی، برابر با ۱۰ خرداد در تقویم شمسی، به عنوان روز جهانی بدوندخانیات (World No Tobacco Day) شناخته می‌شود؛ روزی که از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) تعیین شده تا توجهجهانیان را به خطرات ناشی از مصرف دخانیات جلب کند و مردم، دولت‌ها، رسانه‌ها و فعالان حوزه سلامت را به اقداماتی مؤثر برایکنترل و کاهش این بحران تشویق کند. دخانیات تنها مشکلی شخصی یا رفتاری نیست؛ بلکه یک معضل بهداشتی، اقتصادی و اجتماعیاست که هزینه‌های آن بر دوش کل جامعه سنگینی می‌کند.
دخانیات؛ آفتی برای جان، سلامت و اقتصاد
دخانیات در تمام اشکال آن—سیگار، قلیان، سیگار الکترونیکی، تنباکو و حتی دخانیات بی‌دود—حاوی موادی بسیار سمی و اعتیادآوراست که مستقیماً با انواع بیماری‌های کشنده در ارتباط هستند. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، هر سال بیش از ۸میلیون نفر به علت مصرف مستقیم یا قرار گرفتن در معرض دود دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. از این تعداد، نزدیک به ۱.۳میلیون نفر کسانی هستند که حتی خودشان سیگار نمی‌کشند، اما در معرض دود آن قرار گرفته‌اند.
مصرف دخانیات با بیش از ۲۰ نوع بیماری مزمن و مرگ‌آور مانند انواع سرطان‌ها (مخصوصاً سرطان ریه، حنجره و دهان)،بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته مغزی، بیماری‌های تنفسی، ضعف سیستم ایمنی، کاهش قدرت باروری و حتی زوال عقل در ارتباطمستقیم است. با این حال، چیزی که بحران دخانیات را پیچیده‌تر می‌کند، ماهیت اعتیادآور نیکوتین، تبلیغات فریبنده شرکت‌هایتولیدکننده و نبود آگاهی کافی در برخی جوامع است.
شعار و پیام روز جهانی بدون دخانیات ۲۰۲۵
سازمان جهانی بهداشت هر سال برای این روز شعاری انتخاب می‌کند که پیام آن را با تمرکز بر یک جنبه خاص از بحران دخانیات، بهگوش جهانیان برساند. شعار سال ۲۰۲۵ (هنوز به‌صورت رسمی اعلام نشده، اما با توجه به روند سال‌های گذشته احتمالاً بر محور“جوانان و دخانیات”، “محیط زیست” یا “عدالت سلامت” خواهد بود).
یک هشدار عمومی به دولت‌ها و مردم برای ممنوعیت بیشتر تبلیغات دخانیات، حمایت از ترک سیگار، و جلوگیری از جذب نسل جدید بهاین عادت مخرب خواهد بود.
تأثیرات اجتماعی و محیط‌زیستی دخانیات
مصرف دخانیات فقط سلامتی فرد را تهدید نمی‌کند؛ بلکه اثرات عمیق و مخربی بر محیط زیست و اقتصاد نیز دارد. سالانه میلیاردهاته‌سیگار به‌عنوان زباله‌های سمی وارد محیط زیست می‌شود و حاوی مواد شیمیایی خطرناک است که می‌تواند خاک، آب و حیات وحش راآلوده کند.
از سوی دیگر، صنعت دخانیات در طول زنجیره تولید خود، از کاشت توتون گرفته تا فرآوری، بسته‌بندی و توزیع، حجم زیادی از منابعطبیعی مانند آب، زمین و چوب را مصرف می‌کند و یکی از عوامل قطع درختان جنگلی در جهان است. همچنین، بار مالی درمانبیماری‌های ناشی از دخانیات، فشار قابل‌توجهی بر نظام سلامت و بودجه عمومی کشورها وارد می‌کند.
وضعیت دخانیات در ایران
در ایران نیز مصرف دخانیات، به‌ویژه در میان جوانان، نگران‌کننده است. بر اساس آمار وزارت بهداشت، بیش از ۱۴ درصد ازجمعیت بزرگسال ایران سیگار می‌کشند و مصرف قلیان نیز در سال‌های اخیر، به‌ویژه در میان نوجوانان و زنان، روندی صعودیداشته است. این در حالی است که بسیاری از مصرف‌کنندگان قلیان، تصور نادرستی از “کم‌ضرر بودن” آن دارند؛ در حالی که تحقیقاتنشان داده، یک جلسه قلیان‌کشی می‌تواند معادل مصرف ۱۰۰ نخ سیگار دود وارد بدن کند.
رواج قلیان در اماکن عمومی و خانوادگی، نبود ممنوعیت جدی در تبلیغات غیرمستقیم دخانیات، و عدم اجرای کامل قوانین مربوط بهممنوعیت فروش به افراد زیر ۱۸ سال، همگی از چالش‌هایی هستند که در مسیر کاهش مصرف دخانیات در کشورمان قرار دارند. خوشبختانه در سال‌های اخیر اقداماتی مانند ممنوعیت تبلیغات مستقیم، هشدارهای تصویری روی بسته‌ها و گسترش کمپین‌های ترکسیگار توسط وزارت بهداشت و انجمن‌های مردمی آغاز شده که باید با قدرت بیشتری ادامه یابد.
راهکارهایی برای کاهش مصرف دخانیات
مبارزه با دخانیات نیازمند یک رویکرد چندلایه و هماهنگ است. در سطح فردی، آگاهی از عوارض واقعی دخانیات و تلاش برای ترک آن،نخستین گام است. خوشبختانه روش‌های درمانی مؤثری برای ترک اعتیاد به نیکوتین وجود دارد؛ از جمله مشاوره‌های روان‌شناسی،داروهای ترک سیگار، گروه‌های حمایتی، اپلیکیشن‌های موبایلی و خدمات مشاوره ترک دخانیات در مراکز بهداشتی.
در سطح اجتماعی، آموزش در مدارس، ممنوعیت مصرف در اماکن عمومی، افزایش مالیات بر محصولات دخانی، مقابله با تبلیغات پنهانو استفاده از اینفلوئنسرهای سالم برای ترویج سبک زندگی بدون دخانیات، از مهم‌ترین ابزارهای مقابله با این بحران است. نقش والدین،مربیان و رسانه‌ها نیز در ساختن نسل آگاه بسیار کلیدی است.
نتیجه‌گیری: ۱۰ خرداد، فرصتی برای نفس کشیدن
روز جهانی بدون دخانیات فرصتی است برای یک تصمیم تازه، یک شروع نو، و یک آگاهی جمعی. در دنیایی که لحظه به لحظه برشمار جان‌باختگان دخانیات افزوده می‌شود، تصمیم امروز می‌تواند جان فردا را نجات دهد. ترک دخانیات تنها به معنای محافظت ازخود نیست؛ بلکه محافظت از عزیزان، طبیعت، و آینده‌ای است که در دستان ماست. امسال، در ۱۰ خرداد، به جای دود، نفس بکش. اینیک انتخاب حیاتی است، نه فقط برای تو، بلکه برای همه.
——————————————————————
اگر از این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
