سپندارمذگان یکی از جشنهای ایران باستان است که هر سال در روز «سپندارمذ» از ماه اسفند، مصادف با ۲۹ بهمن در تقویمخورشیدی برگزار میشود و به روز بزرگداشت زن و زمین مشهور است.
هر یک از ملتها در تمدن خود روزهایی دارند که ارزش زیادی برای آنها قائل میشوند. سپندارمذگان، جشنی کهن و آکنده از عطرعشق و احترام در فرهنگ ایرانی، بهعنوان روزی برای گرامیداشت زمین و مهرورزی شناخته میشود. این آیین باستانی، نهتنها یادآورارزشهای انسانی و طبیعت دوستی است، بلکه بهعنوان فرصتی برای بازشناسی ریشههای عمیق فرهنگی ایرانزمین شناختهمیشود. متاسفانه این سنت دیرینه و اصیل در سالهای اخیر جای خود را به سنت فرنگی ولنتاین داده است. اگر بهدنبال سفری در دلتاریخ و کشف رمز و رازهای این جشن زیبا هستید، همراه ما باشید تا گوشههایی از جشن زیبای سپندارمذگان را بهتر بشناسیم.
سپندارمذگان چیست؟
سپندارمذگان که با نامهای «اسپندارمذگان» و «اسفندارمذگان» نیز شناخته میشود، یکی از جشنهای مهم ایران باستان است که درتاریخ پنجم اسفند تقویم یزدگردی و ۲۹ ام بهمن تقویم خورشیدی برگزار میشود. هدف از برگزاری این جشن گرامیداشت زن، زمین ومادر است و ریشههای آن به دوران پادشاهی هخامنشیان بازمیگردد. در ایران باستان، بیست قرن پیش از تولد حضرت مسیح، قومآریایی روزی را بهعنوان روز عشق یا سپندارمذگان نامیدند!
ریشه کلمه سپندارمذگان
واژه اسفند که ما امروزه در زبان فارسی از آن استفاده میکنیم، در واقع از واژه «سپندارمت» (Spandarmat) در پارسی میانه ریشهگرفته است. روز پنجم هرماه و ماه دوازدهم هرسال اسفند یا سپندارمذ نام گرفته است. منشا این واژهها «سپنته آرمئیتی» (SpentaArmaiti) در تقویم اوستایی است که از آن بهعنوان چهارمین امشاسپند یاد کردهاند. در باور ایرانیان باستان، سپنته آرمئیتییکی از امشاسپندان یا یاوران اهورامزدا بوده است و به او لقب «امشاسپند بانو» داده شده بود. ایرانیان این امشاسپند را نماد دوستداری، بردباری و فروتنی میدانستهاند.
کلمه سپنته آرمئیتی از دو بخش «سپنته» و «آرمئیتی» تشکیل شده است که «سپنته» معنی پاک و مقدس و «آرمئیتی» معنی فروتنیو بردباری دارد. ترکیب این دو واژه در کنار یکدیگر به معنی «فروتنی پاک و مقدس» خواهد بود.
تاریخ دقیق سپندارمذگان
اگرچه منابع کهن از جمله ابوریحان این جشن را در روز پنجم اسفند ذکر کرده اند. ولی با توجه به تغییر ساختار تقویم ایرانی در زمانخیام که پس از ابوریحان میزیست، و سی و یک روزه شدن شش ماه نخست سال در گاه شماری ایرانی، تاریخ ذکر شده در منابع کهن راباید به روز رسانی کرد.
امروز زرتشتیان آن را در روز اسفند (سپندارمذ – پنجمین روز) از ماه اسفند (سپندارمذ) برابر با بیست و نهم بهمن در گاهشماریخورشیدی امروزین برگزار می کنند.
داستان روز سپندارمذگان چیست؟
داستان پشت جشن سپندارمذگان نشان میدهد که ایرانیان از قدیمالایام برای جنس زن احترام بسیاری قائل بودند. از همین رو برایبزرگداشت زنان، که یک سال از خانه و خانواده مراقبت کردهاند، این روز به آنان اختصاص داده شده است. در این روز، زنان لباسهایزیبای خود را بر تن میکردند و مردان هر یک در حد توان خود هدیهای برای همسران خود آماده میکردند؛ سپس مردان، زنان و دخترانخود را بر تخت شاهی نشانده و هدایایی به آنان پیشکش میکردند.
در این روز مادران، زنان و دختران از انجام کارهای همیشگی درخانه معاف بودند و مردان و پسران به جای آنان، کارهای را انجام میدادند. در واقع این روز، روز عشق همسران، پدران و برادران بهزنان، مادران و خواهرانی است که همواره مراقب و دلسوز آنان بودهاند.
قوانین اوستا برای زنان باستان
قوانین برای زنان در ایران باستان به شرح زیر است:
- زنان میتوانند نمایندهی قانونی شوهر خود بوده و در بیماری شوهر، کارها را به تنهایی اداره کنند.
- زنان میتوانند سرپرست و نگهدار فرزندان خود باشند.
- زنان میتوانند دارایی خود را به تنهایی اداره کنند.
- زنان میتوانند از شوهر خود به دادستان شکایت کرده و سزای او را بخواهند.
- زنان میتوانند وصی قرار گیرند و همگی داراییهای خود را وصیت کنند.
- در دادگاه، گواهی زن پذیرفته است.
سپندارمذگان؛ روز عشق ایرانی
سپندارمذگان روز عشق ایرانی است. در روز سپندازمذگان، جشنهای مختلفی با مناسک مخصوصی برگزار میشود. سپندارمذگانبهعنوان یک جشن ویژه ایرانی، هم سرشار از مفاهیم زیبا است و هم وسعت نگاه و آگاهی اجداد ما ایرانیان را نسبت به شأن و جایگاهبانوان نشان میدهد. مردم ایران باستان در این جشن برای مقام و جایگاه زن و خانواده ارزش زیادی قائل میشدند که در گذر تاریخ،ماهیت این نوع جشنها تغییر کردد و کمکم فراموش شدند.
—————————————————
اگر از این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.