در میان اقوام مختلف ایرانی، سنت ها و آیینهای کهن، نکو و پسندیده ی فراوانی وجود دارد که از گذشته تاکنون به جا آوردن آنها پابرجا مانده است. سنت زیبای «عید دیدنی» از جمله ی این سنتهای کهن است. از دیرباز مرسوم بوده که در روز نخست بهار و بعد از تحویل سال نو، کوچکترها به دیدن بزرگترهای فامیل می رفتند. سپس از روز نخست تا روز سیزده بدر و گاهی تا پایان فروردین ماه این دید و باز دیدها ادامه می یابد.
رسوم های آیین نوروزی
در میان بسیاری از ایرانیان مرسوم است که در روز اول نوروز، نخست به منزل اشخاصی می روند که در سال گذشته عزیزی را از دست داده اند. بزرگترها و کوچکترهای فامیل در روز اول عید جهت دلجویی از خانواده ی فرد درگذشته، در ساعات اولیه بعد از تحویل سال و بعضا جهت درآوردن جامه ی سیاه از تن بازماندگان به منزل آنها می روند. اصطلاحا به این مورد نوروز اول می گویند. رسم این است که در دید و بازدیدهای نوروزی تمام افراد خانواده شرکت داشته باشند. پس از بازدید از بزرگان نوبت به دوستان و آشنایان و گاهی همسایه ها می رسد.
تکمگردانی در آذربایجان
در آذربایجان، جوانان با عروسکی چوبی به نام “تکم”، همراه با شعر و آواز، به در خانهها میروند و نوید آمدن بهار را میدهند. این آیین ترکیبی از موسیقی، نمایش و شعر است که با شور خاصی برگزار میشود.
رسم کوزهشکنی در خراسان شمالی
در شب سال تحویل، برخی خانوادهها در خراسان شمالی کوزهای را پر از آب و سکه میکنند و آن را از بام خانه به پایین پرتاب میکنند. این آیین نمادی از پاکسازی و بیرون کردن انرژی منفی و نحسی سال گذشته است.
سمنوپزان در ورامین
پخت سمنو در ورامین با حضور زنان فامیل و همسایهها، به یک رویداد جمعی تبدیل میشود. در کنار پخت سمنو، آش نذری هم تهیه میشود و دعای خیر بر زبان جاری میشود. باور محلی میگوید: نیت خوب، سمنوی خوب میسازد.
سنت شگون سال نو در گیلان و مازندران
در شمال کشور، اولین فردی که پس از تحویل سال وارد خانه میشود، بهعنوان “شگون” شناخته میشود. خانوادهها ترجیح میدهند فردی خوشقدم یا حتی حیوانی نمادین مانند بره را وارد خانه کنند تا سالی پربرکت داشته باشند.
پخت نان بیبی نوروز در گیلان
زنان گیلانی با پخت نان بیبی نوروز، که نانی سنتی و نماد باروری است، سال نو را آغاز میکنند. این نان در طبیعت صرف میشود و آیینی با دعای دستهجمعی برای برکت همراه آن برگزار میگردد.
شیرینیهای محلی و آش در استان فارس
در فارس، روز عید با پخت آش رشته و شیرینیهای سنتی آغاز میشود. این خوراکیها با دستپخت خانگی به خانه فامیل فرستاده میشوند و عید دیدنی را شیرینتر میکنند.
قدمت سنت عید دیدنی
در مورد قدمت و تاریخچه ی سنت عید دیدنی به کتاب «تذکره صفویه کرمان» که نوشته ی میر محمد سعید مشیزی می باشد، رجوع می کنیم. این کتاب را نویسنده با شرح گزارشی از رویدادهای سال های «۱۰۶۳ تا ۱۱۰۴ »آغاز می نماید.
در این کتاب شرح وقایع هر سال با محاسبه ی ماه و سال بر اساس تقویم قمری است و درباره ی نحوه ی برگزاری جشنها، رسمها و آیین های نوروزی در دستگاه حکومتی آن زمان به تفضیل سخن به میان می آید.
در قسمتی از کتاب در رابطه با برگزاری آیین ها و سنت های نوروزی چنین آمده است که:
«روز دیگر به دیدن اعزه ولایت رفته، دو سه روز هم چنین دیدن مردم می نمودند. بعد از آن هر روزه به ازاء ضیافت نوروزی، هنگامه تیراندازی گرم بود.
تماشای “جنگ گاو و قوچ ” نیز در این دوره از آیین های نوروزی بود: روز نوروز سال ۱۱۰۱ که در ۷ جمادی الثانی واقع بود، طرف عصر، وزیر به اتفاق (…) در صحرای مؤیدی (در قسمت شمال شهر فعلی کرمان) جنگ گاو و قوچ طرح انداخته، بعد از آن اسب دوانی کرده، از حضور دوستان جنانی، خرم و به مقتضای وقت کامرانی می نمودند.»
شوربختانه در گذر زمان و با رواج آپارتمان نشینی و محدود شدن و کوچکتر شدن فضای خانه ها، سنت عید دیدنی کمرنگ تر از قبل شده است. بسیاری از خانواده ها پیش از تحویل سال جدید، سفرهای نوروزی را برنامه ریزی می کنند. و ایام تعطیلات نوروز را در سفر به سر می برند. و در نتیجه باز هم سنت زیبای عید دیدنی کمرنگ می شود.
تا وقتی که مسافرتهای نوروزی هنوز متدوال نشده بود، در شهرها و محله هایی که آشنایی های شغلی و همسایگی جایی داشت، دید و بازدید های نوروزی، وظیفه ای کم و بیش الزامی به شمار می رفت. در حالی که چه بسا آشنایانی هستند که فقط سالی یک بار، آنهم در دید و بازدیدهای نوروزی، به خانه یکدیگر می روند.
به امید اینکه سنت کهن و زیبای عید دیدنی در ایام نوروزی توسط همه ی ایرانیان پاس داشته و به جا آورده شود.
