لوله اندازون – رسم جالب بانوان باردار در شیراز

در هر منطقه از ایران برای نوزادی که تازه متولد می‌شود آداب و رسوم متنوعی برگزار می‌شود. در شیراز علاوه بر رسم «ویارانه » و «سیسمونی بران »، رسم و سنت جالب «لوله اندازون » نیز برای زنان باردار برگزار می‌شود. مراسم بدین گونه هست که معمولا در ماه چهارم و یا پنجم بارداری خانواده ی خانم باردار گردن آویزی را برای او خریداری می کنند و طی مراسم ویژه ای به او هدیه می دهند.

گردنبند لوله اندازون چگونه است؟

این گردنبند معمولا به شکل لوله ای فولادی که دو سر آن با طلا بصورت گردن اویز ساخته شده است و روی دو سر آن دو حلقه ی کوچک طلا نصب شده که زنجیر از این دو حلقه رد می‌شود، اما به مرور زمان تغییراتی در شکل گردنبند به وجود آمده و در کل این سنت قدیمی به مرور زمان دستخوش تغییراتی شده است.

گاهی یک لوله کوچک استوانه ای تو خالی طلا که داخل آن تکه ای فولاد و قسمتی از آیه «وان یکاد» قرار داده شده را در نظر می‌گیرند. گاهی یک گردن آویز به شکل صندوقچه‌ای با شکل قاب قرآن کوچک تو خالی تهیه می‌کنند که در داخل آن‌ نوشته‌ای از آیات قرآن قرار داده شده و طی مراسم ویژه‌ای آن را به گردن زن باردار می‌آویزند، معمولا خانواده زن باردار بعد از تهیه گردن آویز و چند دست لباس حاملگی به منزل دختر خود می‌رفتند‌ و  در زمانهای قدیم که عروس با مادرشوهر در یک خانه زندگی می‌کردند، مراسم در منزل مادرشوهر برگزار می‌شده است.

چگونگی انجام مراسم لوله اندازون

در این مراسم عده ای از دوستان و آشنایان خانم باردار و نزدیکان همسر‌شان دعوت می‌شوند و با میوه و شیرینی و گاهی با شام پذیرایی می‌شوند. آهنگ‌های سنتی شیرازی توسط مهمانان خوانده می‌شود و سپس یک بزرگتر فامیل گردن آویز را به گردن خانم باردار می‌آویزد و همگان برای سلامتی مادر و فرزند دعا می‌کنند.

برخی از مادربزرگ‌های شیرازی معتقد بودند که زن باردار در هنگام بارداری تعادل داخلی بدنش دستخوش تغییراتی می‌شود برای همین بهتر است که این لوله فولادی را تا آخر بارداری همراه داشته باشد تا تعادل بدنش به هم نخورد، آیه‌ی قرآنی که همراه لوله هست مادر و فرزند را از چشم زخم حفظ و مراقبت می‌کند.

در برخی خانواده‌ها این گردنبند طی مراسم دعای ختم انعام و آرزوی سلامتی برای مادر و نوزاد توسط بانویی متدین به گردن زن باردار آویخته می‌شود. این مراسم در بعضی خانواده‌ها به این شکل است که مادر خانم باردار لوله ی طلا را روی ظرفی که پر از نقل هست می‌ گذارد و روی آن حریر نازک نقره دوز و یا پولک دوزی شده می‌اندازد و به دختر خود تقدیم می‌کند. این گردنبند در گردن هر زنی در شیراز نشانه ی باردار بودن است و حافظ مادر و نوزاد می‌باشد.

برخی ها معتقدند اگر فردی شکیبا این گردن آویز را به گردن فرد بیاویزد نوزاد نیز شکیبا خواهد شد. خانواده‌های سنتی شیراز بر این عقیده هستند که برای برگزاری این مراسم باید روزهای خوش یمن مانند روز دوشنبه و جمعه را انتخاب نمود. خوشبختانه این رسم زیبا هنوز در بین مردم خونگرم و مهمان نواز شیراز برگزار می‌شود و از اهمیت بالایی برخوردار است.

زمان و شرایط برگزاری مراسم

معمولاً ماه چهارم یا پنجم بارداری زمان برگزاری لوله اندازون در نظر گرفته می‌شود، زیرا حرکت جنین در این دوران بیشتر احساس می‌شود و خانواده‌ها می‌توانند از صحت و سلامت روند حاملگی اطمینان حاصل کنند. آیین لوله اندازون با حضور خانواده، اقوام و دوستان نزدیک انجام می‌شود و فضای مراسم پر از دعا، خواندن قرآن، اشعار سنتی و آرزوهای خیرخواهانه برای مادر و جنین است. در این روز، مادر باردار در مرکز توجه قرار می‌گیرد و هدایا، شامل گردن‌آویز، لباس، شیرینی، نقل و میوه، به او تقدیم می‌شود. گردن‌آویز لوله‌ای شکل، که نمادی از سلامت و حفاظت است، توسط فردی متدین یا بزرگ خانواده بر گردن مادر قرار داده می‌شود و باور بر این است که اگر این شخص دارای ویژگی‌های اخلاقی مثبت و صبوری باشد، فرزند نیز همان صفات را به ارث خواهد برد. در واقع، کل مراسم ترکیبی از حمایت اجتماعی، باورهای محلی و ایمان به نیروی الهی است که به مادر اطمینان خاطر و آرامش روانی می‌دهد و نشان می‌دهد آیین‌های سنتی چگونه می‌توانند بر روان و سلامت جسمی افراد تأثیرگذار باشند.

 شرح کامل آیین و نمادها

آیین لوله اندازون به شکل‌های مختلف در میان خانواده‌های شیرازی اجرا می‌شود، اما ساختار کلی آن شامل چند مرحله است که هر کدام معنا و هدف خاص خود را دارد. ابتدا لوله یا گردن‌آویز با دقت انتخاب و تزئین می‌شود؛ سپس در ظرفی پر از شیرینی و نقل قرار گرفته و روی آن پارچه‌ای زیبا یا دستمال نقره‌دوز می‌اندازند. پس از آن، اعضای خانواده و دوستان نزدیک با حضور در منزل مادر باردار، دعاها و آیات قرآن را قرائت کرده و آرزوی سلامت و برکت می‌کنند. این عمل نماد مراقبت جمعی و همدلی اجتماعی است و به مادر یادآوری می‌کند که او تنها نیست و خانواده و جامعه در کنار او هستند. باور بر این است که اگر مادر در هنگام دریافت هدایا و گردن‌آویز با نیت خالص و قلبی آرام حضور داشته باشد، فرزندش سالم و خوشبخت خواهد بود. علاوه بر این، برخی معتقدند که گردن‌آویز یا لوله می‌تواند به عنوان نشانه بارداری و محافظ روحی و جسمی مادر عمل کند و هر کس آن را بر گردن ببیند، به سلامت و موفقیت مادر و فرزند ایمان پیدا می‌کند.

جنبه‌های فرهنگی و معنوی

رسم لوله اندازون نه تنها یک آیین محلی بلکه جلوه‌ای از فرهنگ مراقبت از مادر و نوزاد، همبستگی خانوادگی و باور به نیروهای معنوی است. این آیین نشان می‌دهد که در فرهنگ سنتی شیراز، خانواده و جامعه نقش مهمی در دوران حساس بارداری دارند و با برگزاری مراسم و دعای خیر، به مادر و جنین انرژی مثبت منتقل می‌کنند. انتخاب لوله به عنوان نماد، ترکیبی از باورهای محافظتی و نشانه‌های شگون است که در باورهای قدیمی مردم فارس جایگاه ویژه‌ای داشته است. از سوی دیگر، حضور اقوام و دوستان و تبادل هدایا، نوعی تقویت پیوند اجتماعی و انتقال انرژی جمعی به مادر است که در روانشناسی مدرن نیز به عنوان عاملی برای کاهش استرس و اضطراب مادر شناخته می‌شود. در واقع، لوله اندازون یک آیین سنتی است که فرهنگ، معنویت و علم ضمنی مراقبت از مادر و کودک را در قالبی هنرمندانه و زیبا به نسل‌های بعد منتقل کرده است.

تغییرات و وضعیت معاصر

با گذر زمان و ورود مدرنیته، اجرای مراسم لوله اندازون تغییر یافته است. برخی خانواده‌ها به دلیل مشغله‌های کاری یا زندگی شهری، آیین را به شکلی ساده و نمادین برگزار می‌کنند یا تنها بخش‌هایی از آن مانند هدیه دادن گردن‌آویز و دعا را حفظ می‌کنند. همچنین، استفاده از گردن‌آویزهای سبک و نمادین جایگزین لوله‌های فلزی بزرگ و پرارزش شده است. با وجود این تغییرات، هسته معنوی و نمادین آیین همچنان پابرجاست و مادران و خانواده‌ها به آن اعتقاد دارند و آن را فرصتی برای تجدید ایمان، امید و پیوند با سنت‌های فرهنگی خود می‌دانند. این نشان می‌دهد که رسوم محلی، حتی اگر تغییر شکل دهند، همواره توانایی حفظ معنای اصلی و انتقال ارزش‌ها به نسل‌های جدید را دارند و می‌توانند بخشی از هویت فرهنگی یک منطقه باقی بمانند.

سخن اخر 

رسم لوله اندازون در شیراز، جلوه‌ای از محبت، حمایت اجتماعی، باورهای سنتی و معنویت است که سلامت مادر و فرزند را هدف قرار داده و نسل‌ها را به هم پیوند می‌دهد. این آیین نمادی از اهمیت خانواده، توجه به مراحل حساس زندگی و نقش جمع در انتقال انرژی مثبت و حفاظت از انسان‌ها است. اگرچه در دوران مدرن برخی بخش‌های آیین تغییر کرده‌اند، اما ارزش فرهنگی و معنوی آن همچنان حفظ شده و می‌تواند به عنوان نمونه‌ای از سنت‌های باارزش ایرانی، همواره مورد توجه و حفاظت قرار گیرد. شناخت و آگاهی از این رسوم، نه تنها به حفظ هویت فرهنگی کمک می‌کند، بلکه پلی است میان گذشته، حال و آینده و نشان می‌دهد که چگونه سنت‌ها می‌توانند در زندگی روزمره معنا و اهمیت پیدا کنند.