بارهنگ که با نام علمی Plantago major و در برخی گونهها Plantago lanceolata شناخته میشود، یکی از گیاهان دارویی کهنو ارزشمند است که از دیرباز در طب سنتی ایران، هند، چین و اروپا مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه بهصورت خودرو در مناطقمعتدل، کنار جادهها، زمینهای زراعی، کوهپایهها و باغها رشد میکند و دارای برگهایی پهن یا نیزهایشکل با رگههای مشخص است. بارهنگ از جمله گیاهانی است که تقریباً تمام اجزای آن، از برگ و بذر تا ریشه، خاصیت دارویی دارد و برای درمان طیف وسیعیاز بیماریها قابل استفاده است.
در طب سنتی، بارهنگ به عنوان خنککننده، ضدالتهاب، بندآورنده خون، ادرارآور و نرمکننده سینه شناخته شده است. خواصاثباتشده این گیاه در مطالعات علمی مدرن نیز نشان دادهاند که ترکیباتی مانند آلانتوئین، موسیلاژ، فلاونوئیدها، تاننها وگلیکوزیدها در برگ و دانههای بارهنگ موجود است که همگی اثراتی التیامبخش، ضدباکتری، ضدویروس و بازسازیکننده سلولهایآسیبدیده دارند.
خواص دارویی بارهنگ
۱. درمان سرفه و بیماریهای تنفسی
یکی از اصلیترین و مشهورترین کاربردهای بارهنگ، درمان سرفه، التهاب گلو و برونشیت است. موسیلاژ (لعاب گیاهی) موجود دربرگهای بارهنگ خاصیت نرمکننده دارد که باعث تسکین گلودرد و کاهش التهاب مجاری تنفسی میشود. همچنین، مصرف شربت یادمنوش بارهنگ میتواند به خروج خلط کمک کند و در درمان سرفههای خشک و سرفههای همراه با خلط بسیار مؤثر باشد. در طب سنتی،بارهنگ همراه با عسل یا انجیر برای پاکسازی ریهها استفاده میشده است.
۲. التیام زخمها و تسکین التهابات پوستی
برگ تازه بارهنگ در گذشته بهصورت مستقیم روی زخمها، بریدگیها، نیش حشرات و سوختگیها گذاشته میشد تا بهبود سریعتریایجاد کند. این خاصیت به دلیل وجود مادهای به نام آلانتوئین است که موجب تحریک بازسازی سلولها و کاهش التهاب میشود. عصارهیا پماد برگ بارهنگ میتواند در درمان اگزما، کهیر، خارش پوستی و آفتابسوختگی نیز مؤثر باشد. امروزه برخی شرکتهای دارویی ازاین گیاه در تهیه کرمهای ترمیمکننده پوست استفاده میکنند.
۳. کمک به بهبود عملکرد دستگاه گوارش
بارهنگ دارای خواص ملین ملایم و ضدالتهاب است و برای افرادی که از یبوست، زخم معده، کولیت و سندروم روده تحریکپذیر (IBS) رنجمیبرند، مفید است. موسیلاژ موجود در بذر بارهنگ در مجاورت آب حجیم شده و بافت ژلهای ایجاد میکند که باعث تسکین مخاطدستگاه گوارش، کاهش اسید معده و تسهیل عبور مدفوع میشود. همچنین بذر بارهنگ، مانند اسفرزه، برای تنظیم حرکات روده و درمانبواسیر بسیار توصیه میشود.
۴. پاکسازی کبد و کلیهها
در طب سنتی، از دمنوش بارهنگ بهعنوان یک ادرارآور طبیعی و پاککننده کبد یاد میشود. این گیاه با کمک به دفع سموم، کاهشالتهابات داخلی و افزایش عملکرد کلیهها، میتواند در کاهش عوارض ناشی از چربی خون، فشار خون بالا و احتباس آب در بدن مؤثرباشد. استفاده منظم از بارهنگ میتواند به متعادلسازی مزاج و پاکسازی خون نیز کمک کند.
روش مصرف گیاه بارهنگ
بارهنگ به شکلهای مختلف قابل استفاده است:
- دمنوش برگ بارهنگ: ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری برگ خشکشده را در یک لیوان آب جوش ریخته و ۱۰ دقیقه دم کنید. برای سرفه و گلودردمیتوان ۲ تا ۳ بار در روز مصرف کرد.
- شربت بارهنگ: برگها را با آب بجوشانید، صاف کرده و با عسل ترکیب کنید. این شربت برای سینه و مجاری تنفسی عالی است.
- بذر بارهنگ: شبیه اسفرزه، با آب ولرم یا دوغ مصرف میشود. برای یبوست، سوءهاضمه و مشکلات روده بسیار مفید است.
- پماد یا ضماد برگ تازه: لهشده برگ تازه برای زخم، سوختگی و نیش حشرات استفاده میشود.
- عصاره یا قطره گیاهی: در داروخانهها موجود است و برای مصرف دقیقتر، توصیه میشود طبق دستور مصرف شود.
عوارض احتمالی و هشدارهای مصرف
بارهنگ بهطور کلی ایمن محسوب میشود، اما مصرف بیشازحد آن ممکن است باعث افت فشار خون، اسهال، یا واکنشهایآلرژیک شود. در برخی افراد، بذر بارهنگ میتواند موجب نفخ یا ناراحتی گوارشی شود. زنان باردار یا شیرده، و افرادی که داروهایخاص مانند ضدانعقاد خون یا داروهای گوارشی مصرف میکنند، پیش از مصرف منظم بارهنگ باید با پزشک مشورت کنند.
همچنین مصرف بذر بارهنگ باید همراه با مایعات فراوان باشد تا از ایجاد انسداد گوارشی جلوگیری شود. دوز مناسب بسته به هدفمصرف، سن، وزن بدن و شرایط بالینی متفاوت است.
سخن اخر
بارهنگ یکی از کاملترین گیاهان دارویی در طبیعت است که میتواند در طیف گستردهای از مشکلات بدن، از جمله بیماریهای تنفسی،گوارشی، پوستی و التهابی مورد استفاده قرار گیرد. این گیاه با خواص ضدباکتری، ضدویروسی، ضدالتهاب و ترمیمکننده، جایگاهیویژه در طب سنتی و مدرن دارد و به عنوان یک درمان طبیعی، ایمن و مؤثر برای بسیاری از بیماریهای رایج، شناخته میشود. با گنجاندن بارهنگ بهصورت دمنوش، شربت یا مکمل در سبک زندگی خود، میتوان از مزایای فوقالعاده این گیاه شفابخش بهرهمند شد. البته مانند هر داروی گیاهی، مصرف اصولی، آگاهانه و با مشورت تخصصی، کلید بهرهمندی ایمن و مؤثر از فواید آن است.
——————————————————————-
اگر از این مقاله لذت بردید از مقاله قبلی ما نیز دیدن کنید.
گل مغربی؛ گلی طلایی برای تنظیم هورمونها، سلامت پوست و تسکین دردهای زنان
