شهر برمن (Bremen) یکی از قدیمیترین و فرهنگیترین شهرهای آلمان است که در کنار رود «وزر» (Weser) قرار دارد. این شهر با تاریخ طولانی، معماری چشمنواز و فضای فرهنگی زندهاش، یکی از مقاصد محبوب گردشگری در شمال آلمان به شمار میرود. اما آنچه برمن را در ذهن بسیاری از مردم جهان ماندگار کرده، نه فقط کلیساها و ساختمانهای تاریخی، بلکه مجسمههای معروف و نمادین آن است. این مجسمهها که در گوشهوکنار شهر نصب شدهاند، به نوعی هویت تاریخی و فرهنگی برمن را شکل دادهاند.
در این مقاله، به معرفی و بررسی مهمترین و معروفترین مجسمههای شهر برمن میپردازیم؛ آثاری که هرکدام داستانی در پس خود دارند و بخشی از روح شهر را در خود حفظ کردهاند.
تاریخچهای کوتاه از هنر مجسمهسازی در برمن
مجسمهسازی در برمن، سابقهای بیش از هفت قرن دارد. از قرون وسطی تا امروز، مجسمهها در این شهر نهتنها برای زیبایی، بلکه برای بیان مفاهیم دینی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ساخته شدهاند. در دوران رنسانس، ساخت مجسمههای بزرگ در میدانها رواج یافت و هنرمندان محلی با الهام از افسانهها، قهرمانان و رویدادهای تاریخی، آثاری ماندگار خلق کردند.
امروزه مجسمههای برمن ترکیبی از آثار تاریخی قرون وسطایی و آثار مدرن قرن بیستم و بیستویکم هستند؛ تلفیقی از گذشته و حال که چهرهای منحصربهفرد به شهر داده است.
مجسمه موسیقیدانان شهر برمن؛ نماد جاودانه شهر
بیتردید معروفترین و محبوبترین مجسمه در برمن، مجسمه موسیقیدانان شهر برمن (Die Bremer Stadtmusikanten) است. این مجسمه بر اساس داستانی از برادران گریم ساخته شده که یکی از مشهورترین افسانههای آلمانی است.
داستان از چهار حیوان آغاز میشود: الاغ، سگ، گربه و خروس. این چهار حیوان که از صاحبهای خود فرار کردهاند چون دیگر پیر و بیفایده تلقی میشدند، تصمیم میگیرند با هم به شهر برمن بروند و در آنجا گروه موسیقی تشکیل دهند. در مسیر، آنها به خانهای از دزدان میرسند و با ایستادن روی هم و سر دادن صداهای بلند، دزدان را میترسانند و خانه را تصرف میکنند.
این داستان نماد همبستگی، امید و همکاری است؛ پیامی که مردم برمن از آن به عنوان بخشی از روحیه جمعی خود یاد میکنند.
مجسمه این حیوانات توسط گِرهارد مارکس (Gerhard Marcks)، هنرمند آلمانی، در سال ۱۹۵۳ ساخته شد و در کنار تالار شهر (Rathaus) و کلیسای جامع برمن نصب گردید. ترتیب حیوانات در مجسمه درست مانند داستان است: الاغ در پایین، سپس سگ، گربه و در بالاترین نقطه خروس ایستادهاند.
تماشای این مجسمه برای هر گردشگر بخشی جداییناپذیر از سفر به برمن است. سنتی در میان مردم وجود دارد که اگر پا یا پوزه الاغ را لمس کنید و آرزو کنید، ممکن است آرزویتان برآورده شود. به همین دلیل، سطح برنزی پوزه الاغ درخشان و صیقلی شده است.
مجسمه رولاند؛ نماد آزادی و استقلال برمن
یکی دیگر از معروفترین مجسمههای برمن، مجسمه رولاند (Roland Statue) است که در میدان اصلی شهر، مقابل تالار شهر قرار دارد. این مجسمه، یکی از قدیمیترین و باارزشترین نمادهای شهر محسوب میشود و از سال ۱۴۰۴ میلادی تاکنون پابرجاست.
رولاند شخصیتی افسانهای و قهرمان ملی در داستانهای قرون وسطی اروپاست که به عنوان نماد عدالت، شجاعت و آزادی شناخته میشود. شهر برمن این مجسمه را برای نشان دادن استقلال خود از امپراتوری مقدس روم بنا کرد.
مجسمه رولاند از سنگ آهک ساخته شده و ارتفاع آن بیش از ۵.۵ متر است. او زرهپوش است، شمشیری در دست دارد و سپری با نشان عقاب امپراتوری را در مقابل خود نگه داشته است. مردم برمن باور دارند که تا زمانی که مجسمه رولاند در میدان شهر بایستد، برمن آزاد و مستقل باقی خواهد ماند.
در سال ۲۰۰۴ میلادی، مجسمه رولاند به همراه تالار شهر برمن، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این امر نشاندهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی بالای آن برای آلمان و جهان است.
مجسمه بادباندار (Wind Sailor)؛ هنر مدرن در قلب برمن
برمن شهری است که همزمان با حفظ سنتها، از هنر مدرن نیز استقبال میکند. یکی از مجسمههای معاصر و چشمگیر شهر، مجسمه بادباندار است که در نزدیکی اسکله و موزه بندر برمن نصب شده است. این اثر توسط هنرمند آلمانی «یورگ پورت» طراحی شده و نمادی از ارتباط تاریخی برمن با دریا و تجارت دریایی است.
شکل مجسمه، انسانی است که بادبان بزرگی را در دست دارد؛ نمادی از حرکت، امید و جستوجوی افقهای تازه. رنگ نقرهای و انعکاس نور روی آن، حالوهوایی پویا به محیط میدهد و یادآور نقش دریانوردان در تاریخ اقتصادی شهر است.
مجسمه گربه و ماهی؛ ترکیب خیال و واقعیت
در یکی از کوچههای باریک منطقه قدیمی برمن، مجسمهای کوچک اما بسیار محبوب وجود دارد که «گربه و ماهی» نام دارد. این اثر توسط هنرمند معاصر «ایرنه ویریش» ساخته شده است و از محبوبترین آثار برای عکاسی گردشگران به شمار میرود.
مجسمه گربهای را نشان میدهد که با دقت به یک ماهی فلزی نگاه میکند، گویی در حال فکر کردن است که آن را شکار کند یا خیر. این اثر، نگاهی طنزآمیز و شاعرانه به زندگی روزمره دارد و در عین سادگی، یکی از نمادهای ظرافت هنری در برمن است.
مجسمههای منطقه شنور (Schnoor)
محله قدیمی «شنور» یکی از زیباترین مناطق برمن است که خیابانهای باریک و خانههای رنگی قرن هفدهمی دارد. در این محله، مجسمههای کوچکی در گوشهوکنار نصب شدهاند که زندگی مردم قدیم برمن را به تصویر میکشند.
از جمله این مجسمهها میتوان به مجسمه ماهیفروش، دختر ریسنده، و دریانورد پیر اشاره کرد. هرکدام از این آثار با جزئیات بسیار ساخته شدهاند و حس نوستالژی و سادگی گذشته را منتقل میکنند. تماشای آنها در میان کوچههای سنگفرششده شنور، مانند قدم زدن در تاریخ است.
مجسمه مادر و کودک؛ نمادی از عشق و آرامش
در نزدیکی کلیسای سنت پتر (St. Petri Dom)، مجسمهای زیبا از مادر و کودکی نشسته دیده میشود. این اثر توسط مجسمهساز معروف آلمانی «برنهارد هیل» در دهه ۱۹۷۰ ساخته شده است. چهره آرام مادر و حالت لطیف کودک، نمادی از مهر، خانواده و امنیت است.
این مجسمه برخلاف بسیاری از آثار تاریخی شهر، جنبه احساسی و انسانی دارد و یادآور ارزشهای ساده اما بنیادی زندگی است. مردم محلی اغلب گل یا شمع در کنار آن میگذارند، بهویژه در روز مادر یا مناسبتهای خانوادگی.
مجسمه دروازه باد (Wind Gate)؛ نماد پیوند با طبیعت
در بخش شمالی شهر، در نزدیکی پارک Bürgerpark، مجسمهای انتزاعی به نام دروازه باد نصب شده است. این اثر که از فولاد ضد زنگ ساخته شده، شامل دو صفحه بزرگ منحنی است که با زاویه خاصی به یکدیگر متصلاند.
هنرمند سازنده آن، «کارین شوت»، هدفش را نشان دادن تعامل انسان با نیروهای طبیعی عنوان کرده است. در روزهای بادی، صدای خاصی از میان شکافهای مجسمه شنیده میشود و همین موضوع، ارتباطی شاعرانه میان هنر و طبیعت ایجاد میکند.
نقش مجسمهها در هویت فرهنگی برمن
مجسمهها در برمن فقط تزئیناتی شهری نیستند؛ بلکه بخشی از روایت تاریخی و روح جمعی مردم شهر را تشکیل میدهند. از مجسمههای قرون وسطایی که نماد استقلال و ایمان بودند تا آثار مدرن که بازتاب تفکر آزاد و هنرمندانه هستند، همگی نشان میدهند که برمن شهری است با روحی زنده و پویا.
گردشگران نهتنها برای تماشای بناهای تاریخی به برمن میآیند، بلکه برای درک پیامهای نهفته در همین مجسمهها نیز به این شهر سفر میکنند. در هر گوشه از برمن، مجسمهای وجود دارد که داستانی از امید، دوستی یا مقاومت را بازگو میکند.
مجسمههای کوچک اما الهامبخش
در کنار آثار بزرگ، برمن پر است از مجسمههای کوچک و خلاقانه که اغلب در گوشههای پیادهرو یا دیوارهای ساختمانها دیده میشوند. از جمله:
- مجسمه موشهای برنزی که در مسیر پیادهروی کودکان ساخته شده است؛
- مجسمه دخترک بادکنکبهدست که نمادی از آرزوهای کودکانه است؛
- و مجسمه پرندهای روی فانوس که در شب با نور چراغ درخشش خاصی دارد.
این آثار به فضاهای عمومی شهر روحی شاعرانه بخشیدهاند و برمن را به موزهای زنده در فضای باز تبدیل کردهاند.
نتیجهگیری
شهر برمن را میتوان شهری دانست که در هر گوشهاش صدای سنگ و فلز با زبان هنر سخن میگوید. مجسمههای آن از قرون گذشته تا امروز، بیانگر هویت، باور و فرهنگ مردمی هستند که به آزادی، همبستگی و خلاقیت باور دارند.
از مجسمه موسیقیدانان شهر برمن که نماد همکاری و امید است تا مجسمه رولاند که یادگار آزادی و عدالت محسوب میشود، و از آثار مدرن مانند «بادباندار» تا مجسمههای کوچک محلی، همگی در کنار هم چهرهای زیبا و منحصربهفرد از برمن ساختهاند.
بازدید از این مجسمهها تنها دیدن هنر نیست؛ بلکه لمس تاریخ، اسطوره و احساس مردمی است که در طول قرنها با عشق به فرهنگ خود، این آثار را حفظ کردهاند. برمن، شهری است که حتی سنگهایش هم داستان میگویند.
